ήλθε στον ύπνο μου και μου έδωσε να φάω, κι ήτανε νέα, αβασάνιστη, χαρούμενη λευκά ντυμένη και γλυκειά... κράτησε απόσταση θαρείς μη με λαβώσει μα η ματιά της κοίταζε βαθειά μες στην καρδιά... μου λείπει τόσο, και θυμάμαι που τη μάλωνα σαν δάκρυζε χρόνια πολλά αφού εφυγε η δική της μάνα... τωρα ξέρω καλυτερα...
Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή, κόψ' τη φωνή σου, σώπασε επιτέλους
κι αν ο λόγος είναι αργυρός, η σιωπή ειναι χρυσός.
Τα πρώτα λόγια που άκουσα από παιδί, έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα, μου λέγαν:
«σώπα!».
Στο σχολείο μου κρύψανε την αλήθεια τη μισή,
μου λέγανε: «εσένα τι σε νοιάζει; Σώπα!»
Με φίλησε το πρώτο κορίτσι που ερωτεύτηκα και μου λέγανε:
«Κοίτα μην πεις τίποτα, σσσ...σώπα!»
Κόψε τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπαινε.
Και αυτό βάσταξε μέχρι τα είκοσί μου χρόνια.
Ο λόγος του μεγάλου, η σιωπή του μικρού.
Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο,
«Τι σε νοιάζει εσένα;», μου λέγανε,
«θα βρεις το μπελά σου, σώπα!».
Αργότερα φωνάζανε οι προϊστάμενοι
«Μη χώνεις τη μύτη σου παντού, κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, σώπα!»
Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά, και τα 'μαθα να σωπαίνουν,
η γυναίκα μου ήταν τίμια κι εργατική και ήξερε να σωπαίνει.
Είχε μάνα συνετή, που της έλεγε: «Σώπα».
Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες, με συμβουλεύανε:
«Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα!»
Μπορεί να μην είχαμε με δαύτους γνωριμία ζηλευτή,
με τους γείτονες, μας ένωνε όμως, το «Σώπα!».
«Σώπα!» ο ένας, «σώπα!» ο άλλος, «σώπα!» οι επάνω, «σώπα!» οι κάτω,
«σώπα!» όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.
«Σώπα!» οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι.
Κατάπιαμε τη γλώσσα μας... Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε.
Φτιάξαμε το σύλλογο του «Σώπα!». Και μαζευτήκαμε πολλοί,
μια πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή!
Πετύχαμε πολλά, φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα,
τα πάντα κι όλα πολύ εύκολα,μόνο με το «Σώπα!».
Μεγάλη τέχνη αυτό το «Σώπα»!
Μάθε το στη γυναίκα σου, στο παιδί σου, στην πεθερά σου
κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις ξερίζωσε τη γλώσσά σου
και κάν' την να σωπάσει.Κόψ'την σύρριζα.
Πέτα την στα σκυλιά.
Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά.
Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες, τύψεις κι αμφιβολίες.
Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις απ' το βραχνά να μιλάς,
χωρίς να μιλάς να λες «έχετε δίκιο, είμαι σαν κι εσάς»
Αχ! Πόσο θα 'θελα να μιλήσω ο κερατάς!
Και δεν θα μιλάς,θα γίνεις φαφλατάς,θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς.
Κόψε τη γλώσσα σου, κόψ' την αμέσως.Δεν έχεις περιθώρια.
Γίνε μουγκός.
Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμήσεις. Κόψε τη γλώσσά σου.
Για να είσαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου
ανάμεσα σε λυγμούς και παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσά μου,
γιατί νομίζω πως θα 'ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω
και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο,
με έναν ψίθυρο, με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λέει:
Μυστικά, εκεί στο μπλε το απρόσμενο... κρυφογελάσματα και καρδιοχτύπια, ανάμεσα σε κόκκινο βαθύ του κοραλιού, και σε μια ηλιαχτίδα διαλυμένη στο νερό...
Μυστικά αγγίζει του ανέμου η φωνή... δάκρυ αλμυρό, γέλιο υγρό, γάργαρο...
Μυστικά αγαπάει η καρδιά του ταξιδιώτη... σαν τις πλεξούδες της χρυσές ηλιοβαμμένες βλέπει, πλάσμα του μυθου τη γεννά ο νούς... γοργόνα αλλόκοσμη τη θωρεί...
μυστικά στου κόσμου την υγρή αρχή... εκεί το παληκάρι αφησε μια πνοή, πήρε ενα χάδι... εκεί που αρχίζει και τελειώνει το ταξίδι...
όλα τα πλασματα εκεί σαν τα ποθήσει η σκέψη και τα ζωγραφίσουν δυο λέξεις...
Ο μετα-υλισμός θα μπορούσε να γίνει και στην Ελλάδα στο σύνθημα της εποχής, αφήνοντας χώρο για να στραφούμε λίγο σε βαθύτερες έννοιες που δεν θα μοιάζουν πια με ελκυστικά προϊόντα.
Προσπαθώ να κλείσω τ’ αυτιά μου. Να εξαιρεθώ από τις συζητήσεις για τα κοινά, να αποτινάξω από τον σβέρκο εκείνο το αρθρόποδο, τον σκορπιό που ξέρω ότι κατοικεί σε ξερές και πετρώδεις περιοχές, αλλά που τελευταία σκαρφαλώνει πάνω μου, χωρίς να μου εξηγεί τι θέλει από μένα. Είναι σαν να μου υπενθυμίζει τη γενετική του λειτουργία, που το θηλυκό μετά τον ερωτικό εναγκαλισμό του με το αρσενικό, το πνίγει επιτόπου! Θέλω να γίνω αόρατη, λέω. Να διακτινίζομαι χωρίς αναφορές σε λοχαγούς και λοχίες. Να ξεφεύγω από την προσοχή των φρουρών της πόλης. Να βλέπω τον ναρκομανή να χαροπαλεύει στον παράδρομο της Θεμιστοκλέους κι εγώ να απολαμβάνω το σουβλάκι, πάντα όμως αόρατη. Να πηγαίνω στο «Φλοράλ» και να κλείνω τα μάτια στον άθλιο εμποράκο με τα ναρκωτικά, γιατί η τζαζ που ακούω εκείνη τη στιγμή είναι πιο πάνω απ’ τη ζημιά που ο «ανθρωπίσκος» ετοιμάζεται να κάνει σ’ έναν ώς χθες κανονικό άνθρωπο. Να καθίσταμαι μάρτυρας της κάτω από το τραπέζι συναλλαγής του τάδε υπαλλήλου σε νευραλγική ΔΕΚΟ κι εγώ να απολαμβάνω αδιάφορη τη «μαργαρίτα» μου. Α, ναι, της έχω ρίξει και λίγη βότκα μέσα. Να αυτοκωδικοποιηθώ, θέλω, και να ζω χωρίς την ανάγκη του διπλανού.
Άραγε το ’χω αυτό το δικαίωμα; Κι αν βιαστικά υποθέσω ότι στο όνομα της ελεύθερης βούλησης του ατόμου, το ’χω, μήπως να αναρωτηθώ αν δικαιούμαι να το χρησιμοποιήσω, τη στιγμή που μπροστά μου εκατοντάδες μικροί Νέρωνες κατακαίνε τη χώρα μου; Μια φίλη μου ψιθύρισε ευγενικά: απο-ηθικοποίηση. Έτσι το λένε αυτό που σκέπτεσαι. Έχεις, ας πούμε, δύο ευρώ και χωρίς τυμπανοκρουσίες, στη ζούλα, τα διοχετεύεις σε ελβετικές τράπεζες. Σε νοιάζει για τις κρατικές απώλειες; Οχι. Πάμε παρακάτω. Έχεις κρυμμένα κιούπια με λάδι στο υπόγειο και αίφνης, γίνεσαι σύγχρονος μαυραγορίτης, ο δε ανθρωπάκος που περνάει μπροστά σου και τα θωρεί, είναι για σένα το «τεμάχιο» από το οποίο θα ωφεληθείς. Κι αν είναι γραφτό του να πεθάνει από τη σφαίρα, ας πεθάνει. Είσαι ο ταξιτζής, δηλώνεις αφεντικό των δρόμων και απειλείς με διάφορους τρόπους την πολιτεία (άρα και τους δυνάμει πελάτες σου), επειδή κάποτε κάποιοι σου είπαν ότι επιτελείς δημόσιο έργο, αντικαθιστώντας τις ελλιπείς συγκοινωνίες. Στα κομμάτια, οι αποδείξεις. Είσαι ελεύθερος επαγγελματίας. Τις νύχτες ψάχνεις σατανικούς λογιστές για να κλέψεις την εφορία, το κράτος, να μην αποδώσεις ΦΠΑ κ.λπ. κι αν τύχει και ερωτηθείς από τον αφελή τον φίλο «γιατί τόση φούρια», εσύ να πεις «ε, σιγά, το ληστρικό το κράτος θα υπολογίσω τώρα;». Την επομένη, το Καγιέν είναι στην πόρτα σου. Είσαι ο παρανοϊκός καταναλωτής, κλέβεις εργατοώρες από το Δημόσιο και ικανοποιείς την τρέλα σου σε πολυκαταστήματα πολυτελείας. Στο όνομα του απογυμνωμένου από στοιχειώδη ηθική υλιστικού καταναλωτισμού. Στα παλιά σου τα παπούτσια αν σε πληρώνει ο μικρομεσαίος φορολογούμενος. Αυτά και δεκάδες άλλα μικρά παραδείγματα που ζούμε καθημερινά, μου είπαν ότι λέγεται απο-ηθικοποίηση. Η καινούργια μάστιγα της κοινωνίας.
Κοινωνία: λέξη-κλειδί. Μεταξύ των ιδεών της Θάτσερ ήταν η ανυπαρξία της κοινωνίας. Η κοινωνία δεν υπάρχει, μας είπε. Υπάρχουν μόνον άτομα και οικογένειες. Ήταν η εποχή του άκρατου φιλελευθερισμού. Ο θρίαμβος του αχαλίνωτου, ατομικού και εξατομικευτικού καταναλωτισμού επί της «ηθικής οικονομίας» και της κοινωνικής αλληλεγγύης δεν ήταν βεβαίως προδιαγεγραμμένος. (Ζωή για κατανάλωση, Zygmunt Bauman, εκδ. Πολύτροπον.) Δεν θα μπορούσε να οικοδομηθεί μια κοινωνία κονιορτοποιημένη με μοναχικά άτομα και ρημαγμένες οικογένειες, αν πρώτα η Θάτσερ δεν είχε καθαρίσει το τοπίο. Δεν θα μπορούσε να οικοδομηθεί, αν δεν είχε καταφέρει να κάνει ανίσχυρες τις αυτοάμυνες, τις ενώσεις εκείνων που χρειάζονταν συλλογική προστασία, αν δεν είχε αφαιρέσει από τους αδύναμους τους περισσότερους πόρους, αν δεν είχε αποδομήσει το προσωπικό των εργοστασίων και των γραφείων, τα άλλοτε φυτώρια αλληλεγγύης μετατρέποντάς τα σε αθροίσματα καχύποπτων ατόμων που ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο υπό το σύνθημα «Όποιος πρόλαβε τον Κύριον είδε».
Τότε, οι καμπάνες της καταναλωτικής ευτυχίας ηχούσαν χαρούμενα κι η ευτυχία έμοιαζε με κομήτη σε διατεταγμένη υπηρεσία: σας πλησιάζω σε απόσταση αναπνοής, αλλά δεν σας συνθλίβω γιατί θα πάνε περίπατο τα υπερκέρδη των επιχειρήσεων και η δική σας ευτυχία! Σατανικό, ε; Ο ψυχολόγος Ολιβερ Τζέιμς -στον αντίποδα της Θάτσερ- λέει ότι η υλιστική χλιδή μας κάνει βαθιά δυστυχισμένους. Δηλαδή, πάει η ευτυχία που μας τάξανε. Κι αν κάτι θέλει να τονίσει ο Τζέιμς είναι ότι η σημερινή οικονομική κρίση αναζητεί ένα μετα-υλιστικό μήνυμα. Το κίνημα του μετα-υλισμού ξεκινάει πρώτα από την ανάληψη των ευθυνών μας για να αγγίξει ζητήματα κοινωνικής αλληλεγγύης, περιβάλλοντος, σύμπραξης και συναντίληψης σε μια σειρά θεμάτων που αφορούν όχι μόνο το πρακτικό σκέλος της ζωής, αλλά και το πνευματικό της σκέλος που σε τελευταία ανάλυση μπορεί να δημιουργήσει το καινούργιο πρότυπο του ενεργού πολίτη.
